3 grudnia 2021 – 103 Rocznica obrad Polskiego Sejmu Dzielnicowego.
3. Dezember 2021 – 103. Jahrestag des polnischen BezirksSejm.
December 3, 2021 – 103rd Anniversary of the Polish District Sejm.
[Deutsch unten / English below / Lista posłanek poniżej]
Polki z zaboru pruskiego (Wielkopolski i Śląska) jako pierwsze w Polsce mogły cieszyć się biernymi i czynnymi prawami wyborczymi w praktyce. To tutaj po raz pierwszy w historii Polski w sejmie zasiadały kobiety!
Polski Sejm Dzielnicowy obradował w Poznaniu w dniach 3-5 grudnia 1918 r. Według oficjalnego spisu z 1918 r. na Sejm wybrano 1398 posłów, w tym aż 142 kobiety* (10 proc. Mandatów).
W trakcie wyborów do Polskiego Sejmu Dzielnicowego po raz pierwszy na ziemiach polskich zastosowano zasadę powszechności. W odezwie programowej (z 14 listopada 1918 roku) zapowiadającej Sejm określono sposób wyboru delegatek i delegatów – po raz pierwszy w historii polskiego parlamentaryzmu wprowadzała czynne i bierne prawo wyborcze dla kobiet – nikt nie czekał na dekrety wąsacza z Warszawy. Zadbano również, kandydaci na delegatki i delegatów reprezentowali „stan włościański i robotniczy wiejski i miejski” po połowie.
Wybory odbywały się od 16 listopada do 1 grudnia 1918.
„§ 2. Wyborów dokonuje się na następujących zasadach:
1) Uprawnieni do głosowania są: Każdy Polak i każda Polka po skończeniu 20. roku życia.
2) Na 2500 ludności polskiej wybiera się jednego delegata albo delegowaną do Polskiego Sejmu dzielnicowego […].”
Do Poznania przyjechali delegatki i delegaci z Wielkopolski, Prus Królewskich, Warmii, Mazur, Pomorza i Śląska. Przybyły też Polki i Polacy z Niemiec, których Poznań przyjął z otwartymi ramionami (dziś w Polsce nie do pomyślenia niestety).
W czasie obrad sejmu postulowano między innymi o utworzenie zjednoczonej, wolnej Polski – włączenie ziem pruskich do odradzającej się Polski na mocy konferencji pokojowej (nie powstania). W rezolucji do rządu w Warszawie apelowano (całkiem na czasie) „aby się jak najprędzej utworzył silny rząd, mający za sobą posłuch wszelkich partyj politycznych. Takim zaś może być tylko rząd koalicyjny, złożony z przedstawicieli wszystkich ziem polskich”.
Powołano Naczelną Radę Ludową, w której były również kobiety i jej Komisariat, które uzyskały pełną legalizację i uznanie Polaków ziem zaboru pruskiego. W skład Rady wchodziły: Ludwika z Mycielskich Turnowa (ziemianka ze Słomowa), Zofia Sokolnicka (Poznań), z Prus Królewskich panna Szumanówna (Toruń), Franciszka Wilczkowiakowa (z Wanne, później posłanka Sejmu Ustawodawczego), a ze Śląska Bronisława Przykutowa z Międzyborza (córka pastora ewangelickiego Badury) i Janina Omańkowska (redaktorka z Bytomia).
Przyjęto też uchwały dotyczące m.in. spraw socjalnych, robotniczych, agrarnych czy oświatowych, a także utworzenia uniwersytetu w Poznaniu. Sejm Dzielnicowy był ważną manifestacją patriotyzmu w podzielonej Polsce, pokazał również jedność Polaków zaboru pruskiego, nowoczesne i demokratyczne sposoby obejmowania i sprawowania władzy oraz był istotnym krokiem ku Powstaniu Wielkopolskiemu.
Nie można zapomnieć o udziale kobiet również w krzewieniu kultury polskiej i języka podczas zaborów, za co często trafiały do więzienia, ich pracy u podstaw, ich organizacji zaplecza Powstania Wielkopolskiego oraz ich czynnych walk.
Historię piszą zwycięzcy, historię pisze się często z punktu widzenia stolicy. Tymczasem lokalna herstoria jest o wiele ciekawsza.
***
Die polnischen Frauen aus den preußischen Teilungsgebieten (Großpolen und Schlesien) waren die ersten in Polen, die in der Praxis das passive und aktive Wahlrecht hatten. In Poznan saßen zum ersten Mal in der Geschichte Polens Frauen im Parlament!
Der polnische Kreissejm tagte vom 3. bis 5. Dezember 1918 in Posen (Poznan). Laut der offiziellen Volkszählung von 1918 wurden 1398 Abgeordnete in den Sejm gewählt, darunter 142 Frauen* (10 Prozent der Sitze).
Bei den Wahlen zum polnischen Bezirkssejm wurde zum ersten Mal das Prinzip der Universalität angewandt. Die Programmproklamation (vom 14. November 1918), die den Sejm ankündigte, legte die Art und Weise der Wahl der Abgeordneten fest – zum ersten Mal in der Geschichte des polnischen Parlamentarismus führte sie das aktive und passive Wahlrecht für Frauen ein – niemand wartete auf die Dekrete des Mannes mit dem Schnurrbart aus Warschau. Außerdem wurde sichergestellt, dass die Kandidaten für die Abgeordneten “die Hälfte der Bauern und Arbeiter auf dem Land und in der Stadt” repräsentierten.
Die Wahlen fanden vom 16. November bis zum 1. Dezember 1918 statt.
“§ 2. Die Wahl wird nach den folgenden Regeln durchgeführt:
1) Wahlberechtigt sind: Jeder polnische Mann und jede polnische Frau, die älter als 20 Jahre sind.
2) Für je 2.500 der polnischen Bevölkerung wird eine Abgeordnete oder ein Abgeordneter in den polnischen Bezirks-Sejm gewählt […].”
Die Delegierten kamen aus Großpolen, Königlich-Preußen, Ermland, Masuren, Pommern und Schlesien nach Posen. Auch aus Deutschland kamen Polinnen und Polen, die in Posen mit offenen Armen empfangen wurden (was heute in Polen leider undenkbar ist).
Während der Sejm-Sitzung wurde unter anderem die Schaffung eines vereinigten, freien Polens postuliert – die Eingliederung der Länder der preußischen Teilung in das wiedergeborene Polen auf der Grundlage einer Friedenskonferenz (nicht eines Aufstandes). In der Entschließung an die Regierung in Warschau wurde (ganz aktuell für heute) dazu aufgerufen, “so bald wie möglich eine starke Regierung zu bilden, die von allen politischen Parteien unterstützt wird. Eine solche Regierung kann nur eine Koalitionsregierung sein, die sich aus Vertretern aller polnischen Länder zusammensetzt”.
Der Oberste Volksrat, dem auch Frauen angehörten, und sein Kommissariat wurden gegründet, das die volle Legalisierung und Anerkennung der Polen aus den preußischen Teilungsgebieten erreichte. Dem Rat gehörten folgende Frauen an: Ludwika Turnowska geb. Mycielska (eine Gutsbesitzerin aus Słomowo), Zofia Sokolnicka (aus Poznań), aus dem Königlichen Preußen Fräulein Szumanowna (aus Toruń), Franciszka Wilczkowiakowa (aus Wanne, später Abgeordnete im Legislativsejm) und aus Schlesien Bronisława Przykutowa aus Międzyborze (Tochter eines evangelischen Pfarrers Badura) und Janina Omańkowska (Redakteurin aus Bytom).
Es wurden auch Beschlüsse zu Sozial-, Arbeits-, Agrar- und Bildungsfragen sowie zur Gründung einer Universität in Poznań gefasst. Der Bezirks-Sejm war eine wichtige Manifestation des Patriotismus im geteilten Polen, er zeigte auch die Einheit der Polen in der preußischen Teilung, moderne und demokratische Wege der Machtübernahme und -ausübung und war ein wichtiger Schritt zum Großpolnischen Aufstand und zur Unabhängigkeit.
Nicht zu vergessen ist der Beitrag der Frauen zur Verbreitung der polnischen Kultur und Sprache während der Teilung, für die sie oft inhaftiert wurden, ihre Arbeit an der Basis, ihre Organisation des Großpolnischen Aufstands und ihr aktiver Kampf.
Die Geschichte wird von den Siegern geschrieben, die Geschichte wird oft aus der Sicht der Hauptstadt geschrieben. Dabei ist die lokale Geschichte viel interessanter.
***
Polish women from the Prussian partition (Greater Poland and Silesia) were the first in Poland to enjoy passive and active voting rights in practice. It was in Poznan that for the first time in the history of Poland women sat in the parliament!
The Polish District Sejm met in Poznan on December 3-5, 1918. According to the official census of 1918, 1398 deputies were elected to the Sejm, including as many as 142 women* (10 percent of the seats).
During the elections to the Polish District Sejm, the principle of universality was applied for the first time. The program proclamation (of November 14, 1918) announcing the Sejm specified the method of electing delegates – for the first time in the history of Polish parliamentarism it introduced the active and passive right to vote for women – no one waited for the decrees of the man-with-the-moustache from Warsaw. It was also ensured that the candidates for delegates represented “half of the peasants and workers, rural and urban”.
Elections were held from November 16 to December 1, 1918.
Ҥ 2. The election shall be conducted under the following rules:
1) Those entitled to vote are: Every Polish man and every Polish woman over the age of 20.
2) One delegate to the Polish District Sejm shall be elected per 2,500 of the Polish population […].”
Delegates came to Poznan from Greater Poland, Royal Prussia, Warmia, Mazuria, Pomerania and Silesia. There were also Polish women and men from Germany, whom Poznan welcomed with open arms (unfortunately unthinkable in Poland today).
During the session of the Sejm it was postulated, among other things, to create a united, free Poland – to incorporate the lands of the Prussian partition into the reborn Poland on the basis of a peace conference (not an uprising). The resolution to the government in Warsaw appealed (quite timely for today) “to form a strong government as soon as possible, which would have the support of all political parties. Such a government can only be a coalition government, composed of representatives of all the Polish lands”.
The Supreme People’s Council, which included women and its Commissariat, was established, which gained full legalization and recognition for Poles from the Prussian partitioned lands. Women in the Council were: Ludwika Turnowska née Mycielska (a landowner from Słomowo), Zofia Sokolnicka (from Poznań), from Royal Prussia Miss Szumanowna (from Toruń), Franciszka Wilczkowiakowa (from Wanne, later an MP in the Legislative Sejm) and from Silesia Bronisława Przykutowa from Międzyborze (a daughter of an Evangelical pastor Badura) and Janina Omańkowska (an editor from Bytom).
Resolutions concerning social, labour, agrarian and educational matters as well as the establishment of a university in Poznań were also passed. The District Sejm was an important manifestation of patriotism in divided Poland, it also showed the unity of Poles in the Prussian partition, modern and democratic ways of taking and exercising power and was an important step towards the Wielkopolska Uprising and independence.
We cannot forget about women’s contribution to the propagation of Polish culture and language during the partition, for which they were often imprisoned, their work at the grassroots, their organization of the Wielkopolska Uprising background and their active fighting.
History is written by the victors, history is often written from the capital’s point of view. Meanwhile, the local herstory is much more interesting.
***
*Lista pierwszych polskich posłanek (spisana według Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu, w grudniu 1918 / the first female delegates in Poland / die ersten weiblichen Delegierten in Polen:
Poznań i powiaty Poznańskie
1/ Bajońska Zofja, Poznań.
2/ Olejniczak Józefa, Poznań.
3/ dr Rybicka-Dobrzyńska, Poznań.
4/ Rzepecka Zofja, Poznań.
5/ Skołudzianka Franciszka, Poznań.
6/ Smoczyńska Anna, Poznań.
7/ Sokolnicka Zofia, Poznań.
8/ Starkowa Zofja, Poznań.
9/ Tułodziecka Aniela, Poznań.
10/ Urbankówna Agnieszka, Poznań.
11/ Woźniakowa Jadwiga, Poznań.
Powiat Szamotulski
12/ Łubieńska Anna, Kiączyn (gm. Kaźmierz).
13/ Pawlakowa Marja, Szamotuły.
14/ Rosińska Zofja, Wronki.
Powiat Śremski
15/ Konieczna Weronika, Piotrków.
16/ Zalewska Wł., Jaszków.
Powiat Kempiński
17/ Karłowska Teodozja, Kępno.
18/ Kluska Józefa, Ostrówiec.
Powiat Wrzesiński
19/ Jerzykiewiczowa Walentyna, Września.
Powiat Pleszewski
20/ Suchocka Anna, aptekarzowa (babka późniejszej premier Hanny Suchockiej),
Pleszew.
Powiat Czarnkowski
21/ Jaroszkówna M., Paliszewo (gm. Czarnków).
22/ Nieżychowska Karola, Bzowe (Bzowo, gm. Lubasz)
23/ Pawlak Helena, Goraj (gm. Lubasz).
Powiat Gostyński
24/ Dabińska Marja, Gostyń.
Powiat Kościański
25/ Cugierowa Maria, Świniec.
26/ Lossowowa Helena, Gryżyna.
27/ Wolska Władysława, Kościan.
Powiat Szubiński
28/ Chłapowska Wanda, Sobiejuchy.
29/ Pawlakówna Anna, Kcynia.
30/ Sołtysińska Anna, Szubin.
Powiat Ostrowski
31/ Koralówna Marja, Ostrów.
32/ Pawlicka Kaźmiera, Ostrów.
Powiat Gnieźnieński
33/ Frankowska Stan., Kłecko (gm. Kłecko).
34/ Gdeczykowa Pelagja, Gniezno.
35/ Kozłowiczowa Wiktoria, Gniezno.
36/ Smykalina Zuzanna, Gniezno.
Powiat Mogileński
37/ Chojnacka Zofja, Mogilno.
38/ Deresiewiczowa Joanna, Trzemeszno.
39/ Szenicowa Apolonia, Pakość.
Powiat Żniński
40/ Jączyńska Halina, Żnin.
41/ Mnichowska, Juncewo.
Powiat Strzeliński
42/ Siemianowska Wanda, Strzelno.
Powiat Inowrocławski
43/ Guzik Helena, Szymborze.
44/ Kowalska Wiktoria, Lipie.
45/ Kurkowiakówna Antonina, Inowrocław.
46/ Oczachowska Maria, Inowrocław.
47/ Wojciechowska Wiktoria, Inowrocław.
48/ Zawieja Jadwiga, Cieślin.
Powiat Ostrzeszowski
49/ Gorgolewska Maria, Ostrzeszów.
Powiat Jarociński
50/ Sarbinowska Agnieszka, Biesiadowo.
Powiat Wyrzyski
51/ Chłapowska Emilia, Bagdad.
Powiat Średzki
52/ Liebekowa Bronisława, Środa.
53/ Palczewska Helena, Środa.
Powiat Śmigielski
54/ Łukomska Pelagia, Śmigiel.
Powiat Rawicki
55/ Danielak Anna, Jutrosin.
56/ Józefiakowa Monika, Szkaradowo.
57/ Szczaniecka Jadwiga, Łaszczyn.
58/ Szymańska Br., Miejska Górka.
Powiat Bydgoski
59/ Czajkowska F., Bydgoszcz (gm. Bydgoszcz).
60/ Marchlewska Helena, Bydgoszcz.
Powiat Obornicki
61/ Roszkiewiczowa A., Uścikowo.
Powiat Wągrowiecki
62/ Jańdzińska Franciszka, Wągrówiec.
63/ Nieżychowska Maria, Kaliszany.
Powiat Odolanowski
64/ Glabiszówna Jadwiga, Odolanów.
Powiat Grodziski
65/ Niegolewska Wanda, Niegolewo.
Prusy Królewskie
Powiat Chojnicki
66/ Boninowa Wł., Czersk.
67/ Dobkowa Maria, Karsin.
Powiat Wąbrzeski
68/ hr. Maria Potocka, Piątkowo.
Powiat Złotowski
69/ Noryśkiewicz Stefania, Złotów.
Powiat Wejherowski
70/ Klińska Wanda, Sopot.
71/ Najgrakowska Zofia, Wejherowo.
72/ Tempska Wanda, Wejherowo.
73/ Tomaszewska Halina, Sopot.
Powiat Toruński
74/ Porankiewiczówna Maria, Toruń.
Powiat Kościerski
75/ Lejowa Emilia, Kościerzyna.
Powiat Starogardski
76/ Chmielewska Maria, Starogard.
Powiat Świecki
77/ Parczewska Emilia, (Świecie) Belno.
Powiat Lubawski
78/ Wolska Maria, Lubawa.
Prusy Książece
Powiat Niborski
79/ Krysiewiczówna Wanda, Niborg (Nidzica).
Powiat Szczycieński
80/ dr Szmytke Maria, Szczytno.
81/ Labusz Emilia, Szczytno.
82/ Walkowiakowa W., Dąbrówka.
83/ Zielkówna Magdalena, Szczytno.
Śląsk
Powiat Sycowski
84/ Przykutowa Bronisława, Międzybórz.
Powiat Katowicki
85/ Piechowa Katarzyna, Dąb.
86/ Szymkowiak Bronisława, Katowice
87/ Wilimow Matylda, Katowice.
Powiat Rybnicki
88/ Kwiatówna, Rybnik.
Powiat Lubliniecki
89/ Brelińska Maria, Potoki.
90/ Burzyńska Stefania, Koszęcin.
Powiat Kluczborski
91/ Ciesielska Regina, Kluczbork.
Powiat Zabrski
92/ Malcherka Otylia, Zabrze.
93/ Tam Anna, Zabrze.
94/ Woźniak Franciszka, Zabrze.
Powiat Bytomski
95/ Branowska Józefa, Bytom.
96/ Eckertowa Stefania, Bytom.
97/ Foj Franciszka, Karb.
98/ Fójcik Maria, Bytom.
99/ Janowska Irena, Bytom.
100/ Kot Gertruda, Bytom.
101/ Müller Anna, Bytom.
102/ Omańkowska Janina, Bytom.
103/ Strencioch Anna, Rozbark.
104/ Tyka Elżbieta, Miechowice.
105/ Wolska Jadwiga, Bytom.
106/ Żnińska joanna, Bytom.
Powiat Oleski
107/ Więdłocka Michalina, Sowczyn.
Powiat Pszczyński
108/ Kapicówna Zofia, Tychy.
109/ Świątkówna Anna, Tychy.
110/ Wierowa Otylia, Pszczyna.
Powiat Gliwicki
111/ Laskowska K., Gliwice.
112/ Paprotna Julia, Gliwice.
113/ Pawletko Emilia, Lacza.
Powiat Królewska Huta
114/ Raab Matylda, Królewska Huta.
115/ Skubała Anna, Królewska Huta.
116/ Szukalska Maria, Królewska Huta.
Powiat Opolski
117/ Drahs Zuzanna, Brynica.
118/ Koraszewska Franciszka, Opole.
119/ Malik Agnieszka, Złotniki.
120/ Michałowska Stefania, Opole.
121/ Nogosek Agn., Siołkowice.
122/ Paczewska Kaźmiera, Opole.
Powiat Kozielski
123/ Kubina Klara, Miejsce.
124/ Kubinała Maria, Czyszki.
125/ Kurpiesz Anna, Czyszki.
126/ Mucha Berta, Miejsce.
127/ Wilk Joanna, Czyszki.
128/ Żura (Sura) Giertruda, Miejsce.
Powiat Niemodliński
129/ Smogor Salomea, Dąbrowa.
Powiat Legnicki
130/ Kaletkowa Helena, Legnica.
Obczyzna
Westfalskie, Nadreńskie
131/ Eisop Wiktoria, Herne.
132/ Konopczyńska Katarzyna, Recklinghausen.
133/ Morgielowa, Gelsenkirchen.
134/ Wilczkowiakowa Franciszka, Wanne.
Powiat Berliński
135/ Biegańska M., Berlin.
136/ Brzozowska, Lichtenberg.
137/ Malicka, Wedding.
138/ Mazurkiewiczowa, Berlin.
139/ Pajkertowa, Moabit.
140/ Panieńska T., Charlottenburg.
141/ Pawłowska Teodora, Berlin.
142/ Szperkowska Irena, Berlin.
#Herstorie #Herstoria #PrawaWyborczeKobiet #PierwszePosłanki