Im Rahmen der Internationalen Wochen gegen Rassismus 2024
Einladung zur feierlichen Benennung des Irena-Bobowska-Baums.
Mittwoch 20. März 2024 um 12:00 Uhr
Rathenower Straße 79a, 10559 Berlin
In den letzten Jahren gab es in Berlin eine Debatte über Gedenkstätten und den möglichen Standort eines Denkmals für polnische Opfer des Nationalsozialismus. Die Debatte war lang, sie fand unter Politiker:innen, im Bundestag statt. Die zivile Gesellschaft nahm daran nicht teil. Nun hat der Bundestag den Beschluss zur Errichtung des Denkmals gefasst. Leider passiert es wider hinter verschlossenen Türen. Im öffentlichen Raum passiert aber nicht viel.
Heute fragen wir: Warum war es bisher nicht möglich, ein Denkmal zu errichten, das an die kämpfenden Frauen und LGBT-Personen erinnert, an die Opfer der deutschen Besatzung und Opfer der gegenwärtigen konservativen Parteiregierung? Ist ein Steinmonument eine richtige Antwort? Oder sollte es ein lebendiger Ort sein?
Die Geschichte Polens und Deutschlands ist die Geschichte unserer Nachbarschaft, es ist aber auch eine Geschichte, die von Männern über Männer geschrieben wurde – von bewaffneten Konflikten über Politik bis hin zu Wissenschaft und Kultur. Der schmerzende Mangel an Frauen in der Geschichte, die erst seit 100 Jahren über das Wahlrecht und das Recht auf Studium verfügen, ist ein schwerwiegender Fehler und verzerrt die Geschichte. Es kommt jetzt die Zeit für die fehlende Hälfte der Geschichte – Zeit für Herstories.
In unseren Aktionen sprechen wir oft über vergessene Frauen*, anonyme Heldinnen, denn in einer Zivilisation, die auf dem Patriarchat basiert, wird die Geschichte von den Siegern – Männern – geschrieben. Die aufgezeichnete Geschichte basiert auf einer Aufeinanderfolge von Kriegen, Konflikten, Gewalt, in denen Helden dominieren – Generäle, Führer, Soldaten, Päpste. Ihnen werden Denkmäler errichtet, über sie wird geschrieben.
Irena Bobowska, geboren am 3. September 1920 in Posen, war eine junge polnische Dichterin, Publizistin, Zeichnerin und Aktivistin, eine sehr aktive Person, obwohl sie seit ihrer Kindheit gelähmt war und sich nur mit Schienen, Krücken oder einem Rollstuhl fortbewegen konnte. Sofort nach Beginn des 2. Weltkriegs begann ihre konspirative Tätigkeit, indem sie in der Redaktion der Untergrundzeitschrift „Pobudka“ („Weckruf“) mitarbeitete. Sie wurde im Juni 1940 mit anderen Mitgliedern der Redaktion verhaftet. Sie verbrachte zweieinhalb Jahre in verschiedenen Gefängnissen in Posen, Wronki und Berlin. Sie wurde vom Volksgerichtshof wegen Hochverrats verurteilt und am 26. September 1942 in Berliner Gefängnis Plötzensee enthauptet.
Zum 80. Jahrestag des Todes von Irena Bobowska haben 2022 Dziewuchy Berlin dank der Förderung des Berliner Senats für Kultur und Europa vier Veranstaltungen organisiert, die an diese junge, mutige, begabte Frau erinnerten. Irena Bobowska steht für uns symbolisch für all diejenigen jungen begabten Frauen, die im Kriege ermordet und später ins Vergessen gebannt worden sind.
Diesem Projekt, in dem wir an eine in Plötzensee hingerichtete Polin erinnerten, folgte 2023/2024 ein weiteres Erinnerungsprojekt: „Frauen im Schatten der Guillotine. Polinnen hingerichtet in Plötzensee“, von von der Stiftung Erinnerung, Verantwortung und Zukunft (EVZ) gefördert.
Im September 2023 initiierte Ewa Maria Slaska, eine Schriftstellerin aus Berlin, eine Spendenaktion zur Finanzierung eines Baumes für Irena Bobowska. Mit der Hilfe des Portals gofundme.de sammelte sie 600,00 €, eine Summe, die es ermöglicht im Rahmen der Berliner Stadtbaumkampagne der Senatsverwaltung für Mobilität, Verkehr, Klimaschutz und Umwelt, einen Baum in Berlin pflanzen zu lassen oder ihn als ein Patron / eine Matrona zu übernehmen. So kam es, dass die Weißbuche an der Gefängnis-Mauer von Moabit den Namen von einer polnischen Widerstandskämpferin trägt.
Wir geben der Erinnerung eine neue Form.
[20.3.2024]
Während der Zeremonie sprach Prof. Johannes Tuchel, Leiter der Gedenkstätte Deutscher Widerstand; Anita Dałkowska, Präsidentin des Vereins der Alumni und Freunde der Dąbrówka-Schule in Posen, und Klaus Leutner. Christine Ziegler las zwei Gedichte von Irena Bobowska, die im Rahmen unseres Projekts „Der fehlende Teil der Geschichte“ (2022) ins Deutsche übersetzt wurden.
Wir haben eine Gedenktafel mit einem Foto von Irena Bobowska enthüllt und eine kleine Tafel mit dem Namen des Baumes aufgenagelt, den wir im Rahmen der Kampagne „Stadtbäume“ erhalten haben.
Gleichzeitig ehrten Dąbrówka Schüler:innen in Posen Irena Bobowska auf dem nach ihr benannten Platz. Inspiriert von Berlin wird im September dieses Jahres ein neu gepflanzter Baum (auch eine Weißbuche) auf dem Bobowska-Platz nach ihr benannt.
Initiative von: Ewa Maria Slaska, Anna Krenz und Agnieszka Glapa
PL
Zaproszenie na uroczyste nadanie drzewu imienia Ireny Bobowskiej.
środa 20 marca 2024 o godzinie 12:00
Rathenower Straße 79a, 10559 Berlin
W ostatnich latach w Berlinie toczyła się debata na temat pomników i ewentualnej lokalizacji pomnika polskich ofiar narodowego socjalizmu. Debata była długa i toczyła się wśród polityków w Bundestagu i w zamkniętych kręgach naukowych. Społeczeństwo obywatelskie nie brało w niej udziału. Bundestag podjął już uchwałę o wzniesieniu miejsca pamięci. Jednak w przestrzeni publicznej niewiele się dzieje.
Dziś pytamy: Dlaczego do tej pory nie udało się wybudować pomnika upamiętniającego walczące kobiety i osoby LGBT, ofiary niemieckiej okupacji i ofiary obecnego rządu partii konserwatywnej? Czy kamienny pomnik to poprawna odpowiedź? A może powinno to być miejsce tętniące życiem?
Historia Polski i Niemiec to historia naszego sąsiedztwa, ale to także historia pisana przez mężczyzn – od konfliktów zbrojnych, przez politykę, po naukę i kulturę. Bolesny brak w historii kobiet, które zaledwie od 100 lat miały prawo do głosowania i studiowania, jest poważnym błędem i wypacza historię. Teraz przyszedł czas na brakującą połowę historii – czas na Herstories.
W naszych działaniach często mówimy o zapomnianych kobietach*, anonimowych bohaterkach, bo w cywilizacji opartej na patriarchacie historię piszą zwycięzcy – mężczyźni. Zapisana historia opiera się na następujących po sobie wojnach, konfliktach, przemocy, w których dominują bohaterowie – generałowie, przywódcy, żołnierze, papieże. Stawia się im pomniki i o nich pisze.
Irena Bobowska, urodzona 3 września 1920 roku w Poznaniu, była młodą polską poetką, publicystką, ilustratorką i działaczką, osobą bardzo aktywną, choć od dzieciństwa była sparaliżowana i poruszała się jedynie o kulach, na wózku inwalidzkim lub nosząc szyny. Zaraz po wybuchu II wojny światowej rozpoczęła działalność konspiracyjną, pracując w redakcji podziemnego pisma „Pobudka”. Została aresztowana w czerwcu 1940 r. wraz z innymi członkami redakcji. Dwa i pół roku spędziła w różnych więzieniach w Poznaniu, Wronkach i Berlinie. Została skazana przez Sąd Ludowy za zdradę stanu i ścięta w berlińskim więzieniu Plötzensee 26 września 1942 r.
W 80. rocznicę śmierci Ireny Bobowskiej, dzięki dofinansowaniu berlińskiego Senatu ds. Kultury i Europy, kolektyw Dziewuchy Berlin zorganizował projekt “Brakująca część historii. Irena Bobowska, zapomniana bohaterka”, upamiętniający tę młodą, odważną i utalentowaną kobietę. Irena Bobowska jest dla nas symbolem wszystkich młodych, zdolnych kobiet, które zostały zamordowane podczas wojny, a później zapomniane. W latach 2023/2024 powstał kolejny projekt herstoryczny: „Kobiety w cieniu gilotyny. Polki stracone w więzieniu Plötzensee”, sfinansowany przez Fundację Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość (EVZ).
We wrześniu 2023 roku Ewa Maria Slaska, pisarka z Berlina, zainicjowała akcję zbiórki pieniędzy na drzewo dla Ireny Bobowskiej. Za pomocą portalu gofundme.de zebrała 600,00 euro – kwotę, która umożliwia posadzenie drzewa w Berlinie w ramach kampanii „Berlińskie drzewo miejskie” Senatu Departamentu Mobilności, Transportu, Ochrony Klimatu i Środowiska albo objąć nad nim patronat/matronat. Dzięki temu grab kolumnowy przy murze więzienia na Moabicie nosi imię polskiej wojowniczki ruchu oporu.
Nadajemy pamięci nową formę.
[20/3/2024]
Podczas uroczystości głos zabrał Prof. Johannes Tuchel, dyrektor Gedenkstätte Deutscher Widerstand; Anita Dałkowska, przewodnicząca Stowarzyszenia Absolwentów oraz Przyjaciół Szkoły imienia Dąbrówki w Poznaniu oraz Klaus Leutner. Christine Ziegler przeczytała dwa wiersze Ireny Bobowskiej, które przetłumaczone były na język niemiecki w ramach naszego projektu “Brakująca Część Historii” (2022).
Odsłoniłyśmy płytę pamiątkową ze zdjęciem Ireny Bobowskiej oraz przybiłyśmy małą plakietkę informującą o nazwie drzewa, którą otrzymałyśmy w ramach kampanii “Miejskie Drzewa”.
Jednocześnie o tej samej godzinie, w Poznaniu uczennice i uczniowie Dąbrówki honorowali Irenę Bobowską na poznańskim skwerze jej imienia. Inspirując się Berlinem, we wrześniu tego roku nowo posadzone drzewo (również grab) na Skwerze imienia Bobowskiej otrzyma jej imię.
Inicjatywa: Ewa Maria Slaska, Anna Krenz i Agnieszka Glapa
Dziewuchy Berlin, www.dziewuchyberlin.org
Ambasada Polek e.V. www.ambasadapolek.org
International Council of Polish Women+ www.polonijnaradakobiet.org
Polkopedia, www.polkopedia.org
ewamaria.blog
Berliner Stadtbäume stadtbaumkampagne.berlin.de/
Veranstaltung im Rahmen des von der Stiftung Erinnerung, Verantwortung und Zukunft (EVZ) finanzierten Projekts „Frauen im Schatten der Guillotine. Polinnen in Plötzensee hingerichtet“. www.stiftung-evz.de.
Diese Veröffentlichung stellt keine Meinungsäußerung der Stiftung EVZ dar. Für inhaltliche Aussagen tragen die Autorinnen die Verantwortung.
Fotos: Wojtek Drozdek
Fotos: Klaudyna Droske
Fotos: Anita Dałkowska
